Zastosowanie analiz wielokryterialnych w GIS do optymalizacji planowania obszarów zabudowy mieszkaniowej na przykładzie Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego
Streszczenie
W badaniach przydatności terenów pod zabudowę mieszkaniową, z punktu widzenia racjonalnego planisty, zaproponowano metodę analizy wielokryterialnej w systemach informacji geograficznej (GIS). Zastosowana metodyka obejmuje identyfikację oraz określenie wag kryteriów i podkryteriów determinujących optymalną lokalizację terenów mieszkaniowych oraz dwukrotną ważoną sumę map reprezentujących analizowane kryteria w przestrzeni. Wśród kryteriów podstawowych rozpatrywano: infrastrukturę komunikacyjną, infrastrukturę techniczną, usługi publiczne, usługi komercyjne oraz tereny istniejącej zabudowy mieszkaniowej. W każdej z grup zdefiniowano zbiór podkryteriów determinujących lokalizację zabudowy. Kryteria podstawowe, podkryteria oraz ich istotność określono w wyniku ankiety grupy ekspertów (planistów przestrzennych, administracji publicznej, przedstawicieli nauki, przyrodników) z zastosowaniem metody hierarchicznej analizy problemu decyzyjnego (Analytical Hierarchy Process – AHP). Dokonano dwuetapowego ważonego sumowania map podkryteriów oraz kryteriów, wyeliminowano tereny ograniczające lub uniemożliwiające lokalizację terenów mieszkaniowych, a następnie przeprowadzono analizę wyników i wstępną ocenę zbieżności przestrzennej wyznaczonych oraz rzeczywistych lokalizacji terenów przeznaczanych pod zabudowę mieszkaniową na podstawie lokalnych dokumentów planistycznych. Zaproponowane podejście, poprzez standaryzację oraz kwantyfikację czynników warunkujących lokalizację inwestycji pozwala na zminimalizowanie subiektywnych odczuć planisty oraz stanowi wsparcie dla planistów poprzez przedstawienie i wizualizowanie rzeczywistych warunków przestrzennych lokalizacji.
Słowa kluczowe:
Bibliografia
Bartkowski T., 1986: Zastosowania geografii fizycznej (Utilisation of physical geography). PWN.
Bathrellos G.D., Gaki-Papanastassiou K., Skilodimou H.D., Papanastassiou D., Chousianitis K.G., 2012: Potential suitability for urban planning and industry development using natural hazard maps and geological–geomorphological parameters. Environ Earth Sci 66:537-548.
Blachowski J. 2015: Methodology for assessment of the accessibility of a brown coal deposit with Analytical Hierarchy Process and Weighted Linear Combination. Environ Earth Sci 74:4119–4131, DOI 10.1007/s12665-015-4461-0.
Bruegmann R., 2005: Sprawl: A Compact History, University of Chicago Press.
Díaz-Pacheco J., García-Palomares J.C., 2014: Urban Sprawl in the Mediterranean Urban Regions in Europe and the Crisis Effect on the Urban Land Development: Madrid as Study Case, Urban Studies Research, http://dx.doi.org/10.1155/2014/807381.
Donevska K.R., Gorsevski P.V., Jovanovski M., Peševski I., 2012: Regional non-hazardous landfill site selection by integrating fuzzy logic, AHP and geographic information systems. Environ Earth Sci 67:121–131. DOI: 10.1007/s12665-011-1485-y.
Drobne S., Lisec A., 2009: Multi-attribute Decision Analysis in GIS: Weighted Linear Combination and Ordered Weighted Averaging. Informatica 33: 459–474.
Drzewiecki W., Orzińska E., Pirowski T., 2012: Spatial analyses environment as a supporting tool for infrastructural linear object routing. Annals of Geomatics 10/4(54):65-78. (in Polish).
Goepel H., 2016: AHP Excel Template. Business Performance Management Singapore, Accessed 29-07-2016.
Hejmanowska B., Hnat E., 2009: Multi-factoral evaluation of residential area locations: Case study of Podegrodzie local authority. Archives of Photogrammetry, Cartography and Remote Sensing 20:109-121. (in Polish).
Instytut Rozwoju Terytorialnego, 2013: Studium możliwości delimitacji obszarów funkcjonalnych na podstawie KPZK (A study of possibilities to delimit functional areas basing on the KPZK). Wroclaw.
Instytut Rozwoju Terytorialnego, 2015: Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym (A study of the functional coherence within the Wrocław Functional Area). Wroclaw.
Jaroszewicz J., Bielska A., Szafranek A., 2012: Application of map algebra to determine the lands preferred for building development, Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji, 23: 127–137, (In Polish).
Kajdanek K., 2011: Pomiędzy miastem a wsią. Suburbanizacja na przykładzie osiedli podmiejskich Wrocławia (Between a city and a village. Suburbanisation using the example of suburban housing districts of Wrocław). NOMOS Publishing House, Kraków.
Kowalewski A., Mordasiewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P., 2014: Ekonomiczne straty i społeczne koszty niekontrolowanej urbanizacji w Polsce - wybrane fragmenty raportu (Economical losses and social costs of uncontrolled urbanisation in Poland - selected parts of the report). Samorząd Terytorialny 4: 5-21.
Lisowski A., Mantey D., Wilk W., 2014: Lessons from Warsaw: The Lack of Coordinated Planning and Its Impacts on Urban Sprawl. [In:] Stanilov K., Sýkora L., Confronting Suburbanization: Urban Decentralization in Postsocialist Central and Eastern Europe: 225-255.
Malczewski J., 2004: GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview. Progress in Planning 62 (1): 3-65.
Malczewski J., 2006: GIS‐based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. International Journal of Geographical Information Science 20(7):703-726.
Mantey D., 2013: The trap of suburbanization: the migration plans of young residents in and around Piaseczno. Polish Geographical Review 85(2):271-289, (in Polish).
Meng Y., Malczewski J., Boroushaki S., 2011: GIS-based multicriteria decision analysis approach for mapping accessibility patterns of housing development sites: a case study in Canmore, Alberta. International Journal of Geographical Information Science 3: 50–61, DOI:10.436/jgis.2011.31004.
National Spatial Development Concept 2030: dokument przyjęty uchwałą nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011.
Poniży L., 2008: Urbanisation pressure and its effect on the spatial structure of land use in selected suburban areas of Poznań city. Problemy Ekologii Krajobrazu 22: 335-342.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych, a także standardowych opracowań kartograficznych (The decree of the Ministry for Internal Affairs and Administration of November 17, 2011 on the topographic objects database and the general geographical objects and on the standard cartographic works). Dz.U. 2011 nr 279 poz. 1642.
Rozporządzenie Ministra Administracji I Cyfryzacji z dnia 2 listopada 2015 r. w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej (The decree of the Minister of Administration and Digitising of November 2, 2015 on the topographic objects database and the base map). Dz.U. 2015 poz. 2028.
Saaty T.L., 1980: The analytic hierarchy process. McGraw-Hill, USA.
Saaty T.L., 2008: Relative measurement and its generalization in decision making why pairwise comparisons are central in mathematics for the measurement of intangible factors the analytic hierarchy/network process. Rev R Acad Cien Ser A Mat, 102:251–318. http://www.rac.es/ficheros/doc/00576.PDF. Accessed 29-07-2016.
Solon J., 2009: Spatial context of urbanization: Landscape pattern and changes between 1950 and 1990 in the Warsaw metropolitan area, Poland. Landscape and Urban Planning 93(3-4): 250-261.
Sowa D., Tomczak A., 2012: Praktyka kształtowania zabudowy mieszkaniowej na poziomie planowania miejscowego. Przestrzeń-Społeczeństwo-Gospodarka (Space–Society–Economy), Kształtowanie przestrzeni mieszkaniowej miast ( Shaping the urban residential area), 11:71-88. (in Polish).
Szponar A., 2003: Fizjografia urbanistyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Vaidya O.S., Kumar S., 2006: Analytic hierarchy process: an overview of applications. European Journal of Operational Research 169:1-29.
Voogd H., 1983: Multicriteria evaluation for urban and regional planning. London, Pion.