Zastosowanie technologii GIS w lokalizacji stanowisk archeologicznych podczas prospekcji terenowej
Streszczenie
W pierwszej części scharakteryzowane zostały badania powierzchniowe oraz założenia naukowo-konserwatorskiego programu Archeologicznego Zdjęcia Polski, który stał się podstawą krajowego systemu ewidencji stanowisk archeologicznych i obowiązującym źródłem pozyskania danych przestrzennych. Wskazane zostały także uwarunkowania do przeprowadzenia badań o charakterze weryfikacyjnym. Następnie opisano etapy procesu badawczego, przeprowadzanego metodami tradycyjnymi i opartego na dokumentacji analogowej oraz wskazano miejsca obarczone ryzykiem generowania błędów. W dalszej części zaproponowany został schemat prac przy użyciu urządzeń mobilnych z GIS, z naciskiem na etap przygotowania materiałów do działań w terenie – pozyskanie cyfrowych danych z map analogowych. Scharakteryzowane i porównane zostały możliwości wykorzystania: nawigatorów GPS, tabletów i smartfonów z aplikacjami Google oraz palmtopów z oprogramowaniem GIS, jako narzędzi badawczych do celów weryfikacyjnych, a kluczowe cechy wybranych urządzeń i aplikacji zestawiono w tabeli.
Podsumowanie wskazuje na korzyści płynące z zastosowania nowych rozwiązań podczas badań powierzchniowych, istotne zmiany w stosunku do metod tradycyjnych oraz postulat uwzględnienia nowoczesnych technologii i dostosowania zgromadzonych informacji o zasobach dziedzictwa archeologicznego w nimi ośrodkach zarządzających.
Słowa kluczowe:
Pełny tekst:
PDFBibliografia
AZP_2010, 2012: Nowa wersja pierwszego polskiego programu komputerowego dla archeologów. [W:] Jasiewicz J., Lutyńska M., Rzeszewski M., Szmyt M., Makohonienko M. (red.), Metody geoinformacyjne w badaniach archeologicznych. Materiały konferencyjne. Poznań.
Bronk -Zaborowska B., Prinke A., Żuk L., 2005: APh_Max – baza danych o zdjęciach lotniczych na potrzeby archeologii. [W:] Nowakowski J., Prinke A., Rączkowski W. (red.), Biskupin… i co dalej? Zdjęcia lotnicze w polskiej archeologii: 171-180. Poznań.
Bryk M., 2011: Dziedzictwo archeologiczne dzielnicy Białołęka m. st. Warszawy. Praca magisterska, UKSW, Warszawa.
Chyla J., Ejsmond W., 2013: Stan badań nad zespołem stanowisk archeologicznych w Gebelein i zastosowanie GIS w jego dokumentacji. [W:] Chudzik P., Ejsmond W., Taterka F. (red.), Medżat: Studnia Egiptologiczne / Medjat: Egyptological Studies, tom I: 20-43, Warszawa.
Chyla J., 2012: Digitalizing paper documentation – on the example of an early celtic settlement Altdof "Am Friedhof", in Germany, in the program ArcView. [W:] Studia Antiqua et Archaeologica XVIII: 115-124, Iasi.
Chyla J., 2011: Zastosowanie Systemów Informacji Geograficznej w Archeologii-stanowisko Altdorf "Am Friedhof" w Niemczech. Praca magisterska, UKSW, Warszawa.
Instrukcja, 1998: Instrukcja ewidencji stanowisk archeologicznych. Metoda badań powierzchniowych (Archeologiczne Zdjęcie Polski).
Jaskanis, D. (red.), 1996: Archeologiczne Zdjęcie Polski – metoda i doświadczenia. Próba oceny. Warszawa.
Kaczmarek L., Medyńska-Gulij B., 2007: Źródła i metody pozyskiwania danych przestrzennych w badaniach środowiska przyrodniczego. Poznań.
Kobyliński Z., 2001: Teoretyczne podstawy konserwacji dziedzictwa archeologicznego. Warszawa.
Kozioł K., Czerniec J., Bęgziak B., Orlikowski R., 2012: Archeologiczne Zdjęcie Polski jako element infrastruktury informacji przestrzennej. Roczniki Geomatyki t. 10, z. 4(54): 133-143, PTIP Warszawa.
Lamparski J., 2001: Navstar GPS. Od teorii do praktyki. Olsztyn.
Ławecka D., 2003: Wstęp do archeologii. Warszawa.
Matoga, A., 2007: Tak zwane stanowiska archeologiczne a polityka konserwatorska (na przykładzie kompleksu osadniczego z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w rejonie Pińczowa w woj. świętokrzyskim). [W:] Bakalarska L. (red.), Materiały z konferencji konserwatorstwa archeologicznego zorganizowanych przez Ośrodek Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego. Jurata (8-20 V 2005 r.), Wigry (28-30 IX 2005 r.), Krynica (30 XI-3 XII 2005 r.): 227-241. Warszawa.
Marciszewski R., 1998: Archeologiczne badania ratownicze. Poradnik inwestora, Zeszyty Ośrodka Ratowniczych Badań Archeologicznych 3A. Warszawa.
Miałduń J., I. Mirkowska, W. Rączkowski, 2005: Wczesnośredniowieczne założenia obronne w Polsce północno-wschodniej: projekt systemu informacji archeologicznej. [W:] Nowakowski J., Prinke A., Rączkowski W. (red.), Biskupin... i co dalej? Zdjęcia lotnicze w polskiej archeologii: 193-201, Poznań.
Prinke A., 2002: Szansa na komputerową mapę Wielkopolski – koncepcja i stan zaawansowania. Program mAZePa. Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski: 158-168, Poznań.
Tzvetkova J. 2012: Mobile GIS and the perspectives for archaeological surface surveys in Bulgaria. [In:] Morintz A.S, Kogalniceanu R. (red.), Survey in archaeology, often a neglected science: 55-82.
Tripcevich, N., Wernke S. A., 2010: On-Site Recording of Excavation Data Using Mobile GIS. Journal of Field Archaeology t. 35/4: 380-397.
Tripcevich, N. 2004a: Interfaces: Mobile GIS in archaeological survey. The SAA Archaeological Record 4(3): 17-22.
Tripcevich, N. 2004b: Flexibility by the design: How mobile GIS meets the needs of archaeological survey. Cartography and Geographic Information Science 31(3):137-151.
Wagtendonk, A.J., de Jeu R.A.M., 2007: Sensible Field Computing: Evaluating the Use of Mobile GIS Methods in Scientific Fieldwork. Photogrammetric Engineering & Remote Sensing 73(6): 651-662.
Woyda S., 1975: Archeologiczne zdjęcie terenu – ogólne założenia metody w oparciu o doświadczenia mazowieckie. Wrocław.
Zandbergen P.A., 2009: Accuracy of iphone Locations: A comparison of assisted GPS, WiFi and Cellular Positioning. Transactions in GIS, 13(s1): 5-26. Oxford.
Źródła internetowe
Contreras D., N. Brodie : Using Google Earth to identify and quantify the looting of archaeological sites: Methodology. Dostęp 13.02.2014. traffickingculture.org/data/using-google-earth-to-identify-and-quantify-the-looting-of-archaeological-sites-methodology-dan-contreras-and-neil-brodie/
GNSS market raport, 2013: Dostęp 27.01.2014. www.gsa.europa.eu/sites/default/files/GNSS_Market%20Report_2013_web.pdf
Google, 2013: Visualize your data on a custom map using Google Maps Engine Lite: www.google.com/earth/outreach/tutorials/mapseng_lite.html
NID, 2013: Archeologiczne zdjęcie Polski. Dostęp 30.06.2013. www.nid.pl/pl/Dla_specjalistow/Badania_i_dokumentacja/zabytki-archeologiczne/instrukcje-wytyczne-zalecenia/Instrukcja%20AZP%202012.pdf
Sikora J., 2012: Tablet dla archeologa? Dostęp 03.04.2013.
gunthera.wordpress.com/2012/12/26/tablet-dla-archeologa
Sikora J., 2013: Android, Locus i badania powierzchniowe. Dostęp 12.11.2013. gunthera.wordpress.com/2013/11/08/android-locus-i-badania-powierzchniowe /
Standardy, 2010: Standardy metodyczne i dokumentacyjne badań archeologicznych i opracowań ich wyników. Kurier Konserwatorski 6/2010: 40-49. Dostęp 27.06.2013.
www.kobidz.pl/idm,379,kurier-konserwatorski.html.
Zapłata R., 2011: Digitalizacja dziedzictwa archeologicznego wybrane zagadnienia. Wprowadzenie. [W:] Zapłata R. (red.) Digitalizacja dziedzictwa archeologicznego: 8-44. Lublin. Dostęp 27.01.2014. wiedzaiedukacja.eu/wp-content/uploads/2012/02/Digitalizacja%20dziedzictwa%20archeologicznego%20%5Bred%5D%20Rafal%20Zaplata.pdf