Określenie zacienienia zabudowy jednorodzinnej na podstawie danych z lotniczego skaningu laserowego

Aleksandra Witkowska
Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie
Wydział Inżynierii Lądowej i Geodezji
Polska

Streszczenie

Promieniowanie słoneczne jest kluczowym składnikiem procesów: fizycznych i biologicznych, które mają miejsce na naszej planecie. Jednocześnie jest ono silnie związane zarówno z topografią terenu, jak również z samym otoczeniem: zabudową, drzewami czy roślinami znajdującymi się w bezpośrednim sąsiedztwie. Zacienie dowolnej powierzchni jest spowodowane przez osłabienie docierającego do niej strumienia promieniowania i może być całkowite lub częściowe. Gdy obiekt utrudniający dostęp promieniowania słonecznego nie jest przeźroczysty, na przykład sąsiednie budynki, mówimy o zacienieniu całkowitym. W przypadku gdy przeszkodę charakteryzuje określona przepuszczalność promieniowania, wówczas mówimy o zacienieniu częściowym. Przykładem obiektów, które cechują się określoną transmisyjnością są drzewa. W zależności od gatunku, wysokości i rozpiętości korony charakteryzują się one większą lub mniejszą zdolnością do przepuszczania promieniowania słonecznego.
Literatura związana z energetyką słoneczną przy wyznaczaniu zacieniania opiera się na wykorzystaniu diagramów drogi słońca. Diagram drogi słońca w sposób graficzny prezentuje położenie słońca na nieboskłonie. Za jego pomocą jest zilustrowana pozycja słońca w funkcji czasu różnych dni roku. Po raz pierwszy diagramy drogi słońca zostały wprowadzone przez Olgayay A. i Olgyay V., zaś ich rozpowszechnienie spowodował Mazria. Diagramy słońca są powszechnie stosowaną metodą przy wyznaczaniu zacienienia promieniowania bezpośredniego dla dowolnej powierzchni zwróconej w kierunku południowym, co zostało osiągnięte przez połączenie geometrii ruchu słońca oraz natężenia promieniowania słonecznego.
W artykule podjęto próbę opracowania modelu zacienienia przy wykorzystaniu narzędzi GIS oraz w oparciu o numeryczny model pokrycia terenu. Indywidualna analiza została przeprowadzona na przykładzie osiedla domów jednorodzinnych. Narzędzie, które wykorzystano w opracowaniu to moduł Spatial Analyst, który jest zarazem częścią środowiska ArcGIS. Narzędzie to ma zastosowanie przy obliczaniu nasłonecznienia [Wh/m2] ale w swoich kalkulacjach nie uwzględnia promieniowania odbitego. W badaniu nad zagadnieniem zacienienia wygenerowano przestrzenny rozkład nasłonecznienia dla promieniowania bezpośredniego i rozproszonego oraz ich sumę – nasłonecznienie całkowite. Na jej podstawie stworzono symulację zmian zacienienia zabudowy jednorodzinnej z uwzględnieniem występowania elementów tworzących otoczenie. Zmiany zacienienia prześledzono w funkcji czasu na przykładzie wybranego dnia oraz na przestrzeni roku kalendarzowego z interwałem trzech miesięcy. Publikacja ponadto skupia się na potencjalnych korzyściach wykorzystania technik GIS w opracowaniu modelu zacienienia.

Słowa kluczowe:

zacienienie; numeryczny model pokrycia terenu (NMPT); promieniowanie słoneczne; diagram drogi słońca

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia

Anderson B., Wells M., The Passive Solar Energy Book, (02-08-2012) http://www.scribd.com/doc/86767416/Passive-Solar-Energy-Book

Borowiecki I., 2010: Lotniczy skaning laserowy LIDAR Miasta Krakowa (ocena dokładnościowa), Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie 3/2010: 127-137, Kraków.

Chwieduk D., 2004: Zacienienie budynków. Wykorzystanie diagramów drogi Słońca przy określeniu zacienienia, Polska Energetyka Słoneczna, 2-4: 18-22, Warszawa.

Chwieduk D., 2008: Dostępność promieniowania słonecznego do obudowy budynku zlokalizowanego w Polsce Centralnej, Polska Energetyka Słoneczna, 1-4: 46-56, Warszawa.

Erley D., Jaffe M. with the assistance of Living Systems Winters, California, Site Planning For Solar Access. A Guide for Residential Developers and Site Planners. (02-08-2012) http://books.google.pl/books?id=4Wbc46X_SjEC&pg=PA95&lpg=PA95&dq=solar+blocking+by+common+trees&source=bl&ots=YTt5Y6pjXv&sig=5aD3ZnPgLzau4VPiY4DPl3yuLkU&hl=pl&sa=X&ei=TqumT-q-JcOLswblh6GdBQ&ved=0CFwQ6AEwAw#v=onepage&q=solar%20blocking%20by%20common%20trees&f=false

ESRI, Desktop 9.3 Help, (02-08-2012) www.webhelp.esri.com

Ickiewicz I., 2005: Kolektory słoneczne – analiza opłacalności, Polska Energetyka Słoneczna, 1: 13-15, Warszawa.

Mazria E., 1979: The Passive Solar Energy Book, PA, Rondale Press, Emmaus.

Pietras M., 2011: Moduł r.sun – wykorzystanie do obliczania wydajności kolektorów słonecznych, Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnych Uniwersytetu Wrocławskiego, Analizy przestrzenne z wykorzystaniem GRASS: 25 – 34, Wrocław.

Olgyay A., Olgyay V., 1957: Solar Control and Shading Devices, Ch 8, NJ Princenton University, Princeton.